“SİLİNEN” DOSYALAR GERÇEKTEN YOK OLUYOR MU? TELEFONDA VE BİLGİSAYARDA VERİLERİN İZİ KALIYOR

Bir dosyayı sildiniz ve artık görünmüyor mu? Uzmanlara göre dijitalde silinen hiçbir veri tamamen kaybolmaz. Fotoğraflar, mesajlar, belgeler… Hepsi görünmeseler de cihazın belleğinde iz bırakıyor olabilir.

SİLDİM DEDİNİZ AMA SİLİNDİ Mİ? Fotoğraflarınızı sildiniz. WhatsApp konuşmalarınızı arşivden temizlediniz. Geri dönüşüm kutusunu da boşalttınız. Peki bu veriler artık tamamen yok mu? Uzmanlara göre cevap hayır. Dijital dünyada “silmek” ile “yok etmek” arasında büyük fark var. Birçok cihazda ve bulut sistemde, sildiğinizi sandığınız veriler aslında hala iz bırakıyor. BİLGİSAYAR VE TELEFONLARDA NASIL ÇALIŞIYOR? * Bilgisayarlar: Silinen dosyalar ilk olarak “çöp kutusuna” gönderilir. Oradan silinse bile, sabit diskte fiziksel yer kaplamaya devam eder. Sadece üzerine yeni veri yazılmadığı sürece geri getirilebilir. * Telefonlar: Özellikle Android cihazlarda, silinen fotoğraflar ve mesajlar cihazın önbelleğinde kalır. iPhone’larda da “yakın zamanda silinenler” klasörü ve iCloud senkronları, verileri arka planda tutabilir. *Bulut sistemleri: Google Drive, iCloud gibi servislerde silinen dosyalar genellikle 30-90 gün yedekte tutulur. Kullanıcı talep edene kadar da sistemden tam olarak silinmez. VERİ KURTARMA MÜMKÜN MÜ? Evet. Veri kurtarma yazılımları ve adli bilişim araçlarıyla, silinmiş dosyaların büyük bir kısmı geri getirilebilir. Özellikle: * Fotoğraflar * Word, Excel, PDF dosyaları * Mesaj geçmişi * Konum verileri * Arama kayıtları kalıcı olarak silinmediği sürece kurtarılabilir. TAMAMEN NASIL SİLİNİR? * Gerçek anlamda silmek için: Dosya üzerine veri ezme (overwrite) yapılmalı Sabit disk şifrelenerek sıfırlanmalı Cihazın “fabrika ayarları” değil, sıfırlama + veri yok etme yazılımları kullanılmalı Bulut yedekleri manuel olarak temizlenmeli TEKNOLOJİDE UNUTMAK ZOR Avrupa Birliği'nin “unutulma hakkı” düzenlemeleri bile dijitalde veriyi tamamen yok etmenin ne kadar karmaşık olduğunu gösteriyor. Silinen dosyalar sadece görünmez oluyor, yok olmuyor. UZMAN UYARISI Siber güvenlik uzmanı Arda Demirtaş: “Verilerinizin gerçekten silinmesini istiyorsanız, sadece 'sil' tuşuna basmak yetmez. Dijitalde her iz, yeniden canlandırılabilir bir hayalettir.”